Από-ανάπτυξη...

Η ερμηνεία της από-ανάπτυξης έπεται εκείνης της «οικονομικής ανάπτυξης». «Οικονομική ανάπτυξη» δεν σημαίνει ποσοτική αύξηση των αγαθών και των υπηρεσιών που θέτει στην διάθεση μιας κοινωνικής ομάδας ένα δεδομένο οικονομικό και παραγωγικό σύστημα, αλλά η αύξηση της ποσότητας των διακινούμενων - υλικών και άυλων - «εμπορευμάτων», δηλαδή των αγαθών και των υπηρεσιών που ανταλλάσσονται μέσω χρήματος.
«Αγαθά» και «εμπορεύματα» αποτελούν δύο έννοιες διαμετρικά αντίθετες. Για να το κατανοήσουμε αρκεί το γνωστό παράδειγμα του αυτοκινήτου: όταν το αυτοκίνητο κινείται καταναλώνει εμπόρευμα-καύσιμο με αποτέλεσμα την αύξηση του διακινούμενου χρήματος, του εθνικού ακαθάριστου προϊόντος και, κατά συνέπεια, μιας υποθετικής κοινωνικής ευμάρειας. Το ίδιο και όταν παραμένει ακίνητο με αναμμένη μηχανή. Αντίθετα, η αυτό-παραγωγή ντομάτας δεν συνδράμει στην αύξηση της χρηματικής συναλλαγής, στην αύξηση του εθνικού ακαθάριστου προϊόντος και, εύλογα, της κοινωνικής ευμάρειας του παραπάνω τύπου.
Με λίγα λόγια, από-ανάπτυξη σημαίνει αφενός απόλυτο μέτρο στην χρήση των πόρων – που είναι μη ανανεώσιμοι και απαιτούν απορρόφηση των αποβλήτων που δημιουργούν από μέρους του περιβάλλοντος - και αφετέρου διάχυση της διαδικασίας της αυτό-παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών στην θέση των αντίστοιχων εμπορευμάτων. Η από-ανάπτυξη ολοκληρώνεται όταν η αυτό-παραγωγή συνοδεύεται από συναλλαγή δίχως χρήμα, βάσει της αρχής της αμοιβαιότητας και της δωρεάς ή και της αλληλεγγύης.
……………………………….

Πιστεύω ότι είμαστε στα πρόθυρα μιας δραστικής αναθεώρησης των εννοιών που άρθρωσαν και αρθρώνουν την κουλτούρα της βιομηχανικής παραγωγής, έτσι ως έχει, με λίγα λόγια των κανόνων που κυβέρνησαν την οικονομία και την επιστήμη του δυτικού κόσμου κατά τα τελευταία 200 χρόνια. Πρόκειται για μια αναπόφευκτη διαδικασία καθόσον επείγει, πλέον, η συγκρότηση ενός νέου πολιτικού και πολιτισμικού παραδείγματος: έως σήμερα, τόσο η δεξιά όσο και η αριστερά στάθηκαν οι δύο διαφορετικές απόψεις του αυτού βιομηχανικού μοντέλου, της αυτής προσέγγισης γύρω από την άνευ όρων αποδοχή της οικονομικής ανάπτυξης, διαφοροποιούμενες μόνο ως προς τον τρόπο διανομής του παραγόμενου πλούτου. Παρόμοια και το περιβαλλοντικό κίνημα το οποίο επικεντρώνει την προβληματική του στην «βιώσιμη ανάπτυξη», τρόπο επαναπρότασης του αναπτυξιακού παραδείγματος απαλλαγμένου από τις πλέον επιζήμιες συνιστώσες του. Ένα θαυμάσιο παράδειγμα της διαφοράς προσέγγισης μεταξύ «αναπτυξιακών» και «από-αναπτυξιακών» συνιστά η προβληματική των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας: αν δεν επαρκεί πλέον το πετρέλαιο για την υποστήριξη της ανάπτυξης, κατά τους «αναπτυξιακούς» πρέπει να βρεθούν άλλες πηγές ενέργειας σε θέση να το αντικαταστήσουν. Αντίθετα, από από-αναπτυξιακής σκοπιάς, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν μπορούν παρά να οριοθετηθούν στα πλαίσια του προβληματισμού της δραστικής μείωσης της ζήτησης και όχι της απλής αντικατάστασης της προσφοράς. Με λίγα λόγια, η από-ανάπτυξη περνά από την δραστική μείωση των εμπορικών συναλλαγών, ή τουλάχιστον, στην υλοποίηση τους με απόλυτο μέτρο.
………………………………..

Πριν από μερικά χρόνια πιστέψαμε ότι η είσοδος στην εποχή της κοινωνίας και της οικονομίας της πληροφόρησης θα δρομολογούσε μία διαδικασία «από-υλοποίησης» της παραγωγής και της κατανάλωσης που θα οδηγούσε σε περιβάλλον βιωσιμότητας και αειφορίας. Ουσιαστικά πέσαμε έξω καθόσον η κατανάλωση πόρων, ως επί το πλείστον ενεργειακού χαρακτήρα, αυξήθηκε σημαντικά. Η κοινωνία της πληροφόρησης επιτάχυνε σημαντικά το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης, συμβάλλοντας τα μέγιστα στην αύξηση την κατανάλωσης. Η διεύρυνση της αγοράς σε παγκόσμιο επίπεδο επέφερε αύξηση των μεταφορών και των αποστάσεων μετακίνησης των εμπορευμάτων με αποτέλεσμα την μεγιστοποίηση της κατανάλωσης πόρων.
………………………………

Το επιχείρημα που επισείουν οι υποστηρικτές της απεριόριστης ανάπτυξης είναι ότι δίχως αυτή δεν μπορούν να υπάρξουν αρκετοί πόροι προς διανομή κυρίως προς όφελος των οικονομικά ασθενέστερων.
Στην πραγματικότητα, η οικονομική ανάπτυξη των τελευταίων ετών επέφερε την μεγιστοποίηση των ανισοτήτων μεταξύ φτωχών και πλουσίων. Και αυτό γιατί το πρόβλημα δεν συνίσταται στην εισαγωγή των φτωχών σε ένα μηχανισμό βασισμένο στην ανάπτυξη και, κατ’ακολουθία, στην αντικατάσταση των αγαθών με εμπορεύματα αλλά σε ένα που θα επιτρέπει μία πιο ισότιμη κατανομή των πραγματικών πόρων. «Φτωχός» δεν είναι όποιος έχει περιορισμένη αγοραστική δυνατότητα αλλά εκείνος ο οποίος αδυνατεί να αποκτήσει τα αναγκαία προς το ζειν. «Φτωχός» είναι εκείνος που αδυνατεί να βάλει την ντομάτα στο τραπέζι του ενώ για τους οικονομολόγους είναι όποιος αδυνατεί να «αγοράσει» τις ντομάτες που έχει ανάγκη για να επιζήσει. Κατά συνέπεια, η αντιμετώπιση του φαινόμενου της «φτώχειας» δεν συνίσταται στην είσοδο στην μεταπρατική οικονομία αλλά στην ισότιμη κατανομή των πόρων στα πλαίσια μιας αποκεντρωμένης, τοπικής, οικονομίας βασισμένης στην παραγωγή αγαθών και όχι στην αγορά «εμπορευμάτων».

 Από «Μέτρο και αυτό-παραγωγή αγαθών», του Μαουρίτσιο Παλλάντε